Nelumbo nucifera

Οικογένεια: Nelumbonaceae

Περιγραφή

Πρόκειται για ένα πολυετές, ποώδες είδος νούφαρου που προέρχεται από την κεντρική και την ανατολική Ασία, όπου φύεται εντός υδάτινων σωμάτων με μικρή ή μηδαμινή ροή όπως λίμνες, κανάλια, έλη και τέλματα. Είναι ένα υδρόβιο φυτό που αναπτύσσεται από κονδυλώδες, έρπον ρίζωμα το οποίο είναι στερεωμένο στον πυθμένα και συγκρατείται με τη βοήθεια των ριζών του. Από το ρίζωμα εκφύονται πολυάριθμοι μακριοί, ισχυροί μίσχοι ύψους έως 2 m που επιπλέουν χάρη στον αέρα που περιέχουν στο εσωτερικό τους, καταλήγοντας σε  πολύ μεγάλα (διαμέτρου 60 έως 80 cm), φύλλα ομπρελοειδούς σχήματος, ζωηρού γλαυκοπράσινου χρώματος και στιλπνής υφής, δημιουργώντας πλούσιες, πυκνές συστάδες διαμέτρου 1 m και ύψους 1 έως 1,5 m. Τα εξαιρετικά όμορφα άνθη, τα οποία φέρονται σε ισχυρά στελέχη πάνω από το φύλλωμα ανοίγοντας τις πρωινές ώρες, εμφανίζονται σε συνεχόμενα κύματα ανθοφορίας από το Μάιο έως τον Ιούλιο. Έχουν αρχικά κωδωνοειδές και στη συνέχεια αστεροειδές σχήμα, διάμετρο 20 έως 30 cm και αποτελούνται από 10 έως 30, ροζ-λευκά πέταλα μήκους 7 έως 10 cm, πολυάριθμους χρυσοκίτρινους στήμονες και έναν ιδιαίτερα μεγάλο ύπερο αντικωνικού σχήματος. Τα άνθη ακολουθούνται από μεγάλους, ημισφαιρικούς καρπούς με πολυάριθμες οπές στην άνω επιφάνειά τους, κάθε μία από τις οποίες περιέχει έναν ωοειδή σπόρο καφέ χρώματος.

Καλλιέργεια

Αποτελεί είδος με σχετικά υψηλό ρυθμό ανάπτυξης, το οποίο είναι αρκετά ανθεκτικό και εύκολο στην καλλιέργειά του. Πρόκειται για ένα υποχρεωτικά υδρόβιο φυτό, το οποίο θα πρέπει να στερεώνεται στον πυθμένα υδάτινων σωμάτων ή να βυθίζεται σε κατάλληλους περιέκτες για υδρόβια φυτά. Προτιμάει προσήλιες θέσεις, καθώς και την εγκατάστασή του σε πλούσια, πηλώδη εδάφη ή πυθμένες λιμνών. Προτείνεται να χρησιμοποιούνται κατάλληλα φυτοδοχεία υδρόβιων φυτών για την εγκατάστασή του, τα οποία διευκολύνουν τον έλεγχο και τη φροντίδα του, τα οποία θα πρέπει να βυθίζονται σε βάθος 20 έως 60 cm κάτω από την επιφάνεια του νερού, με την καλύτερη ανάπτυξη να παρατηρείται σε βάθος 30 έως 40 cm. Παρά την ιδιαίτερα εξωτική του εμφάνιση, είναι φυτό ανθεκτικό σε θερμοκρασίες έως - 25 oC τουλάχιστον, ενώ οικότυποι από την κεντρική Ασία αναφέρεται ότι επιβιώνουν ακόμα και σε θερμοκρασία μικρότερη των - 35 oC. Σε κάθε περίπτωση, σε περιοχές με ψυχρούς χειμώνες τα φυτά θα πρέπει να εγκαθίστανται ή να μεταφέρονται σε θέσεις με μεγάλο βάθος. Κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου, ο ρυθμός ανάπτυξής του μειώνεται, ενώ υπό την επίδραση των μειωμένων ωρών φωτός και των χαμηλών θερμοκρασιών, τα υπέργεια και επιπλέοντα φύλλα νεκρώνονται σταδιακά, με το φυτό να αποσύρεται στο βυθισμένο ρίζωμά του μέχρι να αρθεί ο χειμερινός λήθαργος. Το βέλτιστο εύρος θερμοκρασίας νερού κυμαίνεται μεταξύ των 23 και των 27 °C, όμως μπορεί να αντέξει παροδικά τόσο χαμηλότερες όσο και ψηλότερες θερμοκρασίες. Τα νεκρά φύλλα και τα απανθισμένα άνθη θα πρέπει να αφαιρούνται με προσεκτικό κόψιμο με ψαλίδα και ποτέ να τραβιόνται, καθώς μπορεί να τραυματιστεί το ρίζωμα και να καταστεί ευπαθές στην προσβολή από ασθένειες. Όταν καλλιεργείται σε υδατοπεριέκτες ή σε τεχνητά υδάτινα σώματα, θα πρέπει να λιπαίνεται τακτικά με λίπασμα ειδικό για υδροχαρή φυτά. Πολλαπλασιάζεται κυρίως με διαίρεση του ριζώματος, η οποία ωστόσο απαιτεί προσοχή, καθώς και με σπόρους, οι οποίοι πρώτα θα πρέπει να τριφθούν με γυαλόχαρτο προκειμένου να αφαιρεθεί το σκληρό περίβλημα.

Χρήσεις

Ο λωτός είναι ίσως το πιο εντυπωσιακό υδρόβιο φυτό, θυμίζοντας έντονα ένα ιδιαίτερα μεγάλο τροπικό είδους νούφαρου, ξεχωρίζοντας ωστόσο για την ιδιαίτερη δομή των ανθέων του, τα ομπρελοειδή φύλλα του και τους καλλωπιστικούς, ημισφαιρικούς καρπούς του. Προτείνεται ιδιαίτερα για τη φύτευσή του σε φυσικά ή τεχνητά υδάτινα σώματα όπως λίμνες, στέρνες, γούρνες, δεξαμενές και άλλα, όπου συστήνεται να φυτεύεται σε θέσεις με βάθος μεγαλύτερο των 60 cm, με την καλύτερη ανάπτυξη να παρατηρείται σε μεγάλες λίμνες, όπου τα φυτά σχηματίζουν εκτεταμένες αποικίες συγκλονιστικής ομορφιάς. Κατάλληλο και για βαθείς περιέκτες φύτευσης υδροχαρών και υδρόβιων φυτών, καθώς και για κάθε υδρόβιο κήπο με εξωτικό, κινέζικο ή σύγχρονο χαρακτήρα. Αναφέρεται πως τα βυθισμένα στελέχη και φύλλα του φυτού χρησιμοποιούνται ως κρυψώνα και αποθετήριο αυγών για διάφορα είδη ψαριών, ενώ τα άνθη είναι ιδιαίτερα ελκυστικά για έντομα-επικονιαστές όπως σκαθάρια και μέλισσες. Πρόκειται για είδος το οποίο καλλιεργείται σε μεγάλες εκτάσεις στην Κίνα και σε χώρες της νοτιανατολικής Ασίας, όπου το ρίζωμα και οι σπόροι του χρησιμοποιούνται ευρέως στις παραδοσιακές κουζίνες. Παράλληλα, έχει χρησιμοποιηθεί για την αποκατάσταση υποβαθμισμένων υδροβιότοπων και τη βιοαπολύμανση μολυσμένων υδάτινων σωμάτων, ενώ οι αποξηραμένες ταξικαρπίες του χρησιμοποιούνται σε εφαρμογές ανθοδετικής. Την ίδια στιγμή, αποτελεί ένα είδος με ιδιαίτερη πολιτισμική και θρησκευτική αξία από την αρχαιότητα έως τις μέρες, κατέχοντας σημαντική θέση στο Βουδισμό και τον Ινδουϊσμό.